الگوی رفتار سیاسی مدیران: رویکرد نظریه داده بنیاد

رفتار سیاسی در سازمان موضوعی تناقض نماست و به رغم وجود دیدگاه دو قطبی _مثبت و منفی_ نسبت به این پدیده، رفتار سیاسی جز لاینفک زندگی سازمانی است. این پدیده در سازمان های ایرانی با توجه به سلطه نسبی سازمان غیر رسمی بر سازمان رسمی و تمایل به قانون گریزی، پدیده ای رایج به شمار می رود. مطالعه حاضر به دنبال شناسایی رفتارهای رایج سیاسی و منطق استفاده از این رفتارها توسط مدیران بخش خصوصی بود. بدین منظور با روش کیفی و استفاده از نظریه داده بنیاد با تعداد 21 مدیر نمونه استانی در بخش خصوصی مصاحبه عمیق به عمل آمد. لازم به ذکر است که نمونه ها از بین 88 نفر مدیر عضو جامعه تحقیق، به صورت نظری نمونه گیری شدند. تحلیل داده های حاصل از مصاحبه ها منطبق با استراتژی تحقیق یعنی نظریه داده بنیاد، در سه مرحله کدگذاری شدند. برای تامین روایی و پایایی تحقیق از معیار دقت علمی یا استحکام داده ها استفاده شد. نتایج حاصل در دو قسمت قابل ارائه و تفسیر است. در بخش اول یعنی رفتارهای سیاسی درون سازمانی مدیران، پژوهش 20 رفتار شایع سیاسی را شناسایی و مفهوم سازی کرد. طبقه بندی و بررسی رفتارهای شناسایی شده در درون سازمان نشان داد که صرفا وجود قدرت کلید واژه اساسی در نوع شناسی رفتارها نیست بلکه با توجه به ماهیت خصوصی بودن واحد ها، این نحوه استفاده از قدرت برای نفوذ در دو شکل نرم و سخت و نیز کنشی یا واکنشی است که به توصیف رفتار سیاسی مدیران و تمایز بین رفتار آنها در قالب مواجهه و تاثیرگذاری می پردازد. در بخش برون سازمانی رفتارهای سیاسی به شکل دیگری بروز می یابند. تحلیل محتوای رفتارها نشان داد مجموعه 16 رفتاری که مدیران در ارتباط با سازمان و افراد برون سازمانی بروز می دهند بر اساس دو بعد تقسیم می شوند. بعد اول نشان دهنده هدف از بروز رفتار است که در این بعد رفتارهای سیاسی یا برای افزایش منافع بروز می یابند و یا برای حفظ منافع موجود ظاهر می شوند. بعد دوم که رفتارهای سیاسی برون سازمانی بر اساس آن تقسیم بندی و گروه بندی می شوند، بر ابزارهای و مکانیزم های نفوذ تاکید دارد در این بعد رفتارها در دو قطب مشروع و غیر مشروع قرار می گیرند. به عبارتی دیگر، برخی رفتارها مشروع به شمار میروند و برخی دیگر از رفتارها نا مشروع محسوب می شوند. در نهایت با وجود همه ارتباط های مستقیم و غیر مستقیم و نیز حذف رفتارهایی که حتی به صورت غیر مستقیم در مطالعات شناسایی شده اند، تعداد 15 رفتار از نظر این تحقیق نوآوری محسوب می شود و می تواند در آینده مطالعات و نیز در عرصه عمل برای مدیران راهنمای عمل باشد. از این تعداد 9 رفتار در ارتباط با مجموعه درون سازمان است و 6 رفتار نیز در ارتباط با رفتارهای برون سازمانی می باشد.